Profilaktyka pierwotna to działania mające na celu zapobieganie powstawaniu choroby poprzez wzmocnienie ogólnego stanu zdrowia. W przypadku nowotworu piersi możliwości profilaktyki pierwotnej są ograniczone.
Wyniki badań wskazują na związek między wzrostem ryzyka zachorowania na raka piersi a nadmiernym spożywaniem tłuszczu, alkoholu oraz nadwagą. Ilość tkanki tłuszczowej oraz konsumpcja alkoholu wpływają na poziom estrogenów – kobiecych hormonów – im wyższy poziom estrogenów tym ryzyko zachorowania na raka piersi jest większe.
Z uwagi na złożoną etiologię nowotworów piersi, prowadzonych jest wiele badań naukowych, weryfikujących wpływ poszczególnych czynników ryzyka na częstość zachorowań na nowotwory piersi. Jak udało się do tej pory ustalić wiele z nich ma związek z liczbą urodzonych dzieci, wiekiem urodzenia pierwszego dziecka, wiekiem pierwszej miesiączki i wiekiem zakończenia okresu rozrodczego (menopauza). Potwierdzono również korzyści płynące z karmienia piersią związane ze zmniejszeniem ryzyka zachorowania na raka piersi. Skumulowany czas karmienia piersią (łączna liczba miesięcy karmienia piersią wszystkich urodzonych dzieci) jest odwrotnie proporcjonalny do ryzyka zachorowania na raka piersi. Na podstawie analizy łącznego czasu karmienia piersią przez ponad 50 tysięcy kobiet chorych na raka piersi pochodzących z 30 krajów badacze określili, że każde dodatkowe 5 miesięcy karmienia piersią wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka choroby
o dodatkowe 2% (1).
Europejski Kodeks Walki z Rakiem również zaleca karmienie piersią jako działanie zapobiegające zachorowaniu na raka piersi, uzasadniając to badaniami, w których wykazano, że ryzyko zachorowania na raka piersi zmniejsza się o 4,3% wraz z każdym dodatkowym rokiem karmienia (łączny czas karmienia wszystkich urodzonych dzieci) (2).
Niektóre czynniki ryzyka zachorowania na raka piersi, takie jak np. wiek czy występowanie nowotworów w rodzinie, nie mogą zostać wyeliminowane.
Można jednak zmniejszyć zagrożenie zgonu z powodu raka piersi poprzez właściwe postępowanie, np. zmianę trybu życia czy poddawanie się stałej kontroli. Dla wczesnego wykrywania raka piersi najistotniejsze jest regularne poddawanie się badaniom diagnostycznym, z których najważniejsze znaczenie ma systematyczne wykonywanie mammografii – czyli profilaktyka wtórna.
(1) Dr hab. n. med. Joanna Aleksandra Didkowska – Karmienie piersią – korzyści dla matki i dziecka
https://planujedlugiezycie.pl/aktualnosci/karmienie-piersia-korzysci-dla-matki-i-dziecka/
(2) Europejski kodeks walki z rakiem
http://www.12sposobownazdrowie.pl/
Profilaktyka wtórna
Decydujące znaczenie w przypadku raka piersi ma profilaktyka wtórna, która polega na wczesnym wykrywaniu choroby w fazie przedklinicznej (to znaczy, gdy nie są jeszcze obecne kliniczne objawy choroby ale jej wczesne symptomy są możliwe do uwidocznienia przy pomocy testu przesiewowego – w tym wypadku mammografii).
Każda kobieta od dwudziestego roku życia powinna samodzielne i regularnie badać swoje piersi. Badanie najlepiej wykonać pierwszego dnia po zakończeniu miesiączki, zaś Panie po menopauzie powinny badać swoje piersi raz w miesiącu, najlepiej zawsze w tym samym dniu miesiąca.
Samobadanie powinno składać się z dwóch części: oglądania i badania dotykiem.
Powodami do zastanowienia i konsultacji z lekarzem powinny być:
- zmiany w kolorze lub strukturze skóry piersi,
- zmiany wielkości lub kształtu jednej z piersi,
- krwawienie lub wyciek wydzieliny z brodawek,
- zmiany w wyglądzie brodawek, takie, jak np. zaczerwienienia, strupki, wciągnięcia, łuszczenie naskórka,
- dołki, zaciągnięcia albo owrzodzenia brodawki bądź skóry na piersi, zmiany kształtu lub zarysu brodawki,
- wszelkie wyczuwalne zgrubienia lub guzki w piersi lub pod pachą,
- bardziej niż dotychczas widoczne przez skórę naczynia żylne na piersi,
- obrzęk ramienia.
Nawet gdy wyniki samobadania nie wzbudzają wątpliwości – należy raz w roku zgłosić się na badanie do lekarza (ginekologa, chirurga lub onkologa).
Badania diagnostyczne
USG i mammografia służą wykrywaniu różnych zmian w piersiach, zwłaszcza zmian nowotworowych. Metodyka tych badań opiera się na różnych zjawiskach fizycznych. Stąd ich skuteczność diagnostyczna uzależniona jest od innych czynników, uważa się, że badania te wzajemnie się uzupełniają. Największą ich zaletą jest możliwość wykrycia zmian nowotworowych we wczesnym stadium, kiedy możliwe jest jeszcze wyleczenie. O wyborze badania decyduje lekarz.
Badanie ultrasonograficzne (USG) piersi – Sonomammografia
Badanie wykorzystujące ultradźwięki, jest nieinwazyjne i pozwala wykryć guzki o wielkości ok. 3-5 mm., jest niebolesne, nie ma znanych, negatywnych skutków zdrowotnych. Wynik otrzymuje się w gabinecie bezpośrednio po zakończeniu badania.
Tej metody można używać od wczesnego dzieciństwa.
W wieku 20 lat do ukończenia 30 roku życia warto wykonywać badanie USG piersi co najmniej co 2 lata, a potem raz do roku, o ile lekarz nie zaleci inaczej.
Badanie USG pozwala uwidocznić i określić charakter ujawnionych w badaniu mammograficznym, a niewyczuwalnych palpacyjnie guzków.
Znajduje też zastosowanie w monitorowaniu zmian o charakterze łagodnym oraz nadzorowaniu leczenia zmian nowotworowych, co pozwala unikać zbyt częstego napromieniania promieniami X przy okazji badań mammograficznych.
Mammografia
Mammografia metodą badania piersi przy użyciu promieniowania X.
Polega na wykonaniu serii zdjęć gruczołu piersiowego. Badanie pozwala uwidocznić różnego typu zmiany patologiczne, co umożliwia wczesne rozpoznanie raka piersi oraz innych patologii sutka, zanim staną się jawne klinicznie.
Badania mammograficznego nie zaleca się u Pań przed 35 rokiem życia oraz będących w okresie laktacji (ze względu na zazwyczaj tzw. gęstą, gruczołową strukturę piersi).
Wówczas zastosowane może znaleźć badanie USG, które jest szczególnie przydatne do oceny stanu piersi o gęstym utkaniu. Badanie powinno być przeprowadzone ok. 7-10 dnia cyklu.
